VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ DAVASI NEDİR?

Velayet, anne ve babanın 18 yaş altındaki çocuklarına ilişkin hak ve sorumluluklarını içeren hukuki bir kavramdır. Anlaşmalı boşanma veya çekişmeli boşanma ya da ayrılık durumunda mahkeme, çocuğun üstün yararını gözeterek velayeti ebeveynlerden birine verir. Ancak zaman içerisinde değişen koşullar nedeniyle velayetin diğer ebeveyne devredilmesi gerekebilir.

Velayetin değiştirilmesi davası, mevcut velayet kararının çocuğun üstün yararına aykırı hale gelmesi durumunda açılan bir davadır. Bu dava, çocuğun mevcut velayet sahibiyle yaşamaya devam etmesinin onun fiziksel, zihinsel veya sosyal gelişimine zarar verebileceği veya diğer ebeveynin çocuğa daha iyi bir yaşam sunabileceği durumlarda gündeme gelir. Mahkeme, her durumda çocuğun esenliğini ve gelişimini esas alarak karar verir.

 

VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ ŞARTLARI

Velayetin değiştirilmesi şartları aşağıda genel hatlarıyla belirtilmiştir:

Ebeveynin çocuğa ilgisiz kalması veya ihmal etmesi: Velayet sahibi ebeveyn, çocuğun bakım, eğitim ve sağlık ihtiyaçlarını yeterince karşılamıyorsa, bu durum velayet değişikliği için gerekçe olabilir.

• Çocuğun fiziksel, ruhsal veya eğitimsel gelişiminin olumsuz etkilenmesi: Çocuğun velayet sahibi yanında huzursuz olduğu, eğitimini aksattığı veya psikolojik olarak zarar gördüğü durumlar mahkemeye sunulabilir.
• Velayet sahibi ebeveynin şiddet, alkol, uyuşturucu gibi olumsuz alışkanlıklar edinmesi: Çocuğun sağlığı ve güvenliği açısından tehdit oluşturan ebeveynin velayeti elinden alınabilir.
• Yeni evlilik veya çocuğun yeni aile yapısında olumsuz etkilenmesi: Üvey ebeveynin çocuğa kötü muamelede bulunması, ev ortamının çocuğa uygun olmaması velayet değişikliğine sebep olabilir.
• Ebeveynin çocuğun diğer ebeveyniyle kişisel ilişki kurmasını engellemesi: Mahkemece belirlenen görüş günlerine uyulmaması, çocuğun diğer ebeveyniyle iletişiminin kısıtlanması önemli bir faktördür.
• Çocuğun kendi isteğiyle diğer ebeveynin yanında yaşamaya başlamak istemesi: 8 yaş ve üzerindeki çocukların görüşleri mahkeme tarafından dikkate alınabilir.
• Ebeveynin çocuğun bakımını üçüncü kişilere bırakması: Çocuğun sürekli olarak büyükanne, akraba veya bakıcı tarafından yetiştirilmesi ve ebeveynin sorumluluğunu yerine getirmemesi velayet değişikliğine sebep olabilir.

Mahkeme, yukarıdaki sebeplerin varlığını inceleyerek, gerekirse pedagog, psikolog ve sosyal hizmet uzmanları tarafından düzenlenen raporlar doğrultusunda karar verir.

 

VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ DAVASINI KİMLER TALEP EDEBİLİR?

Velayetin değiştirilmesi davasını açabilecek kişiler şunlardır:

1. Diğer ebeveyn: Velayeti elinde bulundurmayan anne veya baba, çocuğun kendisinde kalmasını talep edebilir.
2. Cumhuriyet savcılığı: Çocuğun fiziksel veya ruhsal güvenliğinin tehlikede olduğu durumlarda re’sen dava açabilir.
3. Çocuğun yasal temsilcisi veya vasi: Velayet hakkı kaldırılmış ebeveynlerin çocuğu için bir vasi atanmışsa, vasi çocuğun menfaati için velayetin değişmesini talep edebilir.
4. Sosyal Hizmetler Kurumu: Çocuğun ihmali veya istismarı gibi durumlarda devlet müdahalesi söz konusu olabilir.

 

BABA ÇOCUĞUN VELAYETİNİ NASIL ALABİLİR?

Uygulamada, anlaşmalı boşanma davasında velayet konusu taraflarca belirlenmektedir yani anlaşmalı boşanma davasında baba velayete doğrudan hak kazanabilir. Çekişmeli boşanma davalarında ise özellikle küçük yaştaki çocukların velayeti genellikle anneye verilmektedir. Ancak babanın velayeti alabilmesi için şu durumlar göz önünde bulundurulur:

• Annenin çocuğun bakım ve eğitiminde yetersiz kaldığının kanıtlanması: Baba, annenin çocuğun ihtiyaçlarını karşılamadığını somut delillerle ispatlamalıdır.
• Çocuğun babayla daha iyi şartlarda yaşayabileceğinin gösterilmesi: Baba, çocuğa sağlıklı ve düzenli bir yaşam sunabileceğini mahkemeye kanıtlamalıdır.
• Çocuğun babayla yaşamayı istemesi: 8 yaş ve üzerindeki çocukların beyanları mahkeme tarafından dikkate alınır.
• Babanın ekonomik ve psikolojik olarak çocuğun bakımını üstlenmeye uygun olması: Mahkeme, babanın çocuk için uygun bir yaşam ortamı sunup sunamayacağını değerlendirir.

Mahkeme, yukarıdaki unsurları değerlendirerek çocuğun menfaatine uygun bir karar verir.

 

YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME

Velayetin değiştirilmesi davasında görevli mahkeme Aile Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise çocuğun veya davalı ebeveynin yerleşim yeri Aile Mahkemesi‘dir. Çocuğun menfaatini korumak amacıyla mahkeme, gerekirse re’sen karar verebilir.

 

VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ DAVASINDA YARGILAMA SÜRECİ

Bu tür davalar genellikle ortalama 1 yılda sonuçlanmaktadır. Ancak mahkeme yoğunluğu, bilirkişi incelemeleri ve delil toplama süreçleri nedeniyle bu süre uzayabilir. Çekişmeli davalarda bu süre 1,5-2 yıla kadar çıkabilmektedir.

Davalarda en uzun süreç tanık dinletme sürecidir. Bunun yanında çocukla ve yaşadığı yerle ilgili olarak sosyal inceleme raporu alınması da dava sürecini uzatan işlemlerdendir.

 

VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ DAVASINDA GEÇİCİ TEDBİRLER

Mahkeme, dava devam ederken çocuğun menfaatini korumak için geçici velayet kararları alabilir. Bu kararlar dava kesinleşene kadar uygulanır. Şu tedbirler alınabilir:

• Çocuğun davacı ebeveynin yanına geçici olarak yerleştirilmesi: Mahkeme, çocuğun mevcut velayet sahibinin yanında zarar gördüğünü belirlerse, dava süresince çocuğun diğer ebeveynle yaşamasına karar verebilir.
• Çocuğun diğer ebeveynle görüşme düzeninin yeniden belirlenmesi: Görüş günleri ve süresi yeniden düzenlenebilir.
• Çocuğun maddi ihtiyaçları için tedbir nafakası kararlaştırılması: Çocuğun masraflarını karşılamak için geçici nafaka ödenmesine hükmedilebilir.
• Çocuğun korunması için sosyal hizmetler veya pedagog raporları doğrultusunda ek önlemler alınması: Mahkeme, çocuğun korunması için psikolojik destek veya sosyal hizmet desteği almasını sağlayabilir.