MİRASTAN MAL KAÇIRMA NEDENİYLE TAPU İPTAL VE TESCİL DAVASI NEDİR?

Tapu iptal ve tescil davası, mirasbırakanın ölmeden önce yaptığı işlemlerin mirastan mal kaçırma amacı taşıdığı iddiasıyla açılan bir davadır. Bu davada tapu devrinin iptali ve malın mirasçılar adına tescili talep edilir (TMK m. 713). Eğer vasiyetname ile mal kaçırma iddiası varsa, vasiyetnamenin ilgili kısmı iptal edilebilir.

BABA VEYA ANNE ÖLMEDEN MİRASINI İSTEDİĞİ EVLADINA VEREBİLİR Mİ?

Bir baba ya da anne, yaşarken malvarlığını dilediği çocuğuna verebilir. Ancak bu işlem miras değil, bağış ya da satış olarak adlandırılır. Türk Medeni Kanunu’na göre, miras ancak mirasbırakanın ölümünden sonra ortaya çıkar (TMK m. 599). Mirasbırakan, yaşarken yaptığı bağış ya da satış gibi işlemleri vasiyetname yoluyla yapamaz çünkü vasiyetname ölümden sonra hüküm doğurur (TMK m. 514). Bu tür işlemler ölüm anından önce gerçekleştirildiğinde vasiyetname değil, tapuda yapılacak resmi bir satış veya bağış işlemine tabi olur (TMK m. 706). Ancak ölüm sonrası devredilecek mallar için vasiyetname yapılabilir.

BABA VEYA ANNE MİRASINI DİLEDİĞİ ÇOCUĞUNA VEREBİLİR Mİ?

Bir baba veya anne, vasiyetname düzenleyerek malvarlığını dilediği çocuğuna bırakabilir. Ancak burada saklı paylı mirasçılar dikkate alınmalıdır. Saklı paylı mirasçılar, eş, çocuklar ve bazı durumlarda anne-baba gibi kişilerdir ve bu kişilerin saklı payları mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısımdan fazlasını aşarsa tenkis davası açılabilir (TMK m. 506). Mirasbırakan, vasiyetnameyle bir çocuğuna daha fazla mal bırakabilir, ancak bu saklı payları ihlal etmemelidir.

BABA VEYA ANNE MİRASINI TEK ÇOCUĞUNA BIRAKABİLİR Mİ?

Mirasbırakan, vasiyetname ile malvarlığının tamamını tek bir çocuğuna bırakabilir. Ancak bu durumda saklı paylı diğer mirasçılar haklarını talep edebilir. Saklı paylı mirasçılar arasında çocuklar, eş ve bazı hallerde anne-baba bulunur (TMK m. 506). Bu mirasçıların saklı payları korunmak zorundadır ve saklı paylarının ihlal edilmesi halinde tenkis davası açabilirler (TMK m. 570).

EVLATLAR ARASI MAL PAYLAŞIMI NASIL OLMALIDIR?

Mirasçılar arasında miras paylaşımı, kanunen eşit yapılır. Türk Medeni Kanunu madde 495’e göre, çocuklar arasında miras payları eşittir. Ancak mirasbırakan, vasiyetname düzenleyerek tasarruf oranı dahilinde farklı paylaştırmalar yapabilir. Bu durumda saklı paya riayet edilmesi önemlidir. Eğer vasiyetnameyle saklı paylar ihlal edilirse, saklı paylı mirasçılar tenkis davası açabilir (TMK m. 506-507).

BABANIN VEYA ANNENİN SADECE OĞLUNA VERDİĞİ TAPU BOZULUR MU?

Bir mirasbırakan hayattayken bir oğluna tapu devri yapmış olabilir. Bu devir bir satış ya da bağış olarak kabul edilir. Ancak, bu işlem mirasbırakanın ölümünden sonra diğer mirasçılar tarafından mirastan mal kaçırma amacıyla yapıldığı iddia edilirse, tapu iptali ve tescil davası açılabilir. Mahkeme, bu durumda devir işleminin gerçek bir satış mı yoksa bağış mı olduğuna karar verir (TMK m. 706). Ayrıca, mirasbırakanın ölümünden sonra vasiyetname ile yapılan devirlere de saklı paylı mirasçılar tarafından itiraz edilebilir.

HANGİ DURUMLAR MİRASTAN MAL KAÇIRMAYA GİRMEZ?

Gerçek satış işlemleri, mirastan mal kaçırma olarak değerlendirilmez. Eğer mirasbırakan bir malını gerçek bir bedel karşılığında devrettiyse, bu işlem mirasçılar tarafından iptal edilemez. Ancak, satışın aslında bir bağış olduğu ve göstermelik olduğu kanıtlanırsa, mirasçılar tapu iptal davası açabilir. Vasiyetname ile yapılan tasarruflarda ise saklı pay ihlali varsa tenkis davası açılabilir (TMK m. 570).

 

MİRASÇILARIN SAKLI PAYI NEDİR?

Saklı pay, mirasbırakanın tasarruf hakkını sınırlayan bir düzenlemedir. Saklı paylı mirasçılar, mirasbırakanın malvarlığı üzerinde tam serbestçe tasarruf edemeyeceği bir paya sahiptir. Türk Medeni Kanunu’na göre çocuklar, eş ve belirli hallerde anne-baba saklı paylı mirasçılardır (TMK m. 506).

Çocukların saklı payı, yasal miras paylarının yarısıdır. Yani mirasçının toplam miras hakkının %50’si saklı paydır.

Mirasbırakanın sağ kalan eşi, yasal miras payının dörtte biri (1/4) kadar saklı paya sahiptir. Ancak eşin miras payı, mirasbırakanın çocukları olup olmamasına göre değişir:

• Eş, çocuklar ile birlikte mirasçı olursa yasal miras payı 1/4 olur ve bunun yarısı saklı paydır.
• Eş, mirasbırakanın anne-baba ile mirasçı olursa yasal miras payı 1/2’dir ve bunun 1/4’ü saklı paydır.

Mirasbırakanın anne ve babası, mirasın dörtte biri (1/4) kadar saklı paya sahiptir. Bu saklı pay, mirasbırakanın çocukları olmadığı durumlarda geçerlidir.

Kardeşlerin saklı payı yoktur.

MİRAS TAPU BOZULUR MU?

Eğer mirasbırakan, hayattayken yaptığı bir tapu devri ile saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal ettiyse, mirasçılar tapu iptali ve tescil davası açabilirler. Mahkeme, yapılan devrin gerçekten bir satış mı yoksa bağış mı olduğuna karar verebilir. Saklı paylı mirasçıların haklarının korunması için vasiyetnameye aykırı devrin iptali mümkündür (TMK m. 571).

MİRASTAN MAL KAÇIRMA DURUMUNDA BAŞVURULACAK HUKUKİ YOLLAR NELERDİR?

Mirastan mal kaçırma durumunda mirasçılar tapu iptal ve tescil davası açabilirler. Bu dava, mirasbırakanın ölümden önce yaptığı devir işlemlerinin, saklı payların ihlaline neden olup olmadığını belirlemek için açılır. Ayrıca, vasiyetname ile yapılan işlemler de saklı payları ihlal ediyorsa tenkis davası açılabilir (TMK m. 571).

MİRASTAN MAL KAÇIRMA NEDENİYLE TENKİS DAVASI NEDİR?

Tenkis davası, mirasbırakanın yaptığı tasarrufların saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal etmesi durumunda açılan bir davadır. Saklı paylı mirasçılar, çocuklar, eş ve bazı durumlarda anne-babadır. Türk Medeni Kanunu’na göre mirasbırakan, tasarruf oranını aşarak saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal ederse, bu kişiler tenkis davası açarak mirasbırakanın ölüme bağlı tasarruflarının iptalini veya azaltılmasını talep edebilirler. Bu davanın amacı, saklı payı ihlal eden kısımların geri alınmasıdır.

Tenkis davası genellikle mirasbırakanın vasiyetname veya bağış yoluyla yaptığı devir işlemlerinin saklı payları zedelemesi durumunda açılır. Dava açma süresi, vasiyetnamenin açılmasından itibaren 1 yıl, mirasın açılmasından itibaren ise 10 yıl içinde işlemelidir. Mahkeme, mirasbırakanın yaptığı tasarrufları değerlendirir ve saklı payı aşan kısmın iptaline karar verebilir. Ancak vasiyetnamenin tamamı değil, sadece saklı payı aşan kısımlar tenkis edilir, geri kalan kısım geçerli kalır.

MİRASTAN MAL KAÇIRMA DAVASINI KİMLER AÇABİLİR?

Mirastan mal kaçırma davalarını saklı paylı mirasçılar açabilir. Saklı paylı mirasçılar arasında eş, çocuklar ve bazı hallerde anne-baba yer alır. Bu kişiler, haklarının ihlal edilmesi durumunda tapu iptali ve tescil davası ya da vasiyetnamenin iptali davası açabilirler (TMK m. 506).

MİRASTAN MAL KAÇIRMA DAVASINDA ZAMANAŞIMI VE HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE NEDİR?

Mirastan mal kaçırma davalarında zamanaşımı süresi, mirasın açılmasından itibaren 10 yıldır (TMK m. 713). Ancak vasiyetname iptali davalarında süre, vasiyetin açılmasından itibaren 1 yıl olarak belirlenmiştir (TMK m. 559). Mirasçılar bu süreleri takip ederek dava açmalıdırlar.

VASİYETNAME İPTAL EDİLEBİLİR Mİ? VASİYETNAMENİN İPTALİ DAVASI NEDİR?

 

Vasiyetname, mirasbırakanın ölümünden sonra malvarlığıyla ilgili yaptığı ölüme bağlı tasarruflardan biridir. Ancak, vasiyetname bazı hallerde iptal edilebilir. Türk Medeni Kanunu’nun 557. maddesine göre, vasiyetnamenin iptali için şekil noksanlıkları, mirasbırakanın ayırt etme gücünden yoksun olması, vasiyetnamenin zorla veya hileyle düzenlenmesi gibi sebepler bulunabilir. Eğer vasiyetname, gerekli şekil şartlarına uymuyorsa (örneğin, el yazılı vasiyetnamenin baştan sona mirasbırakanın kendi el yazısıyla yazılmamış olması gibi) veya mirasbırakanın iradesi sakatlanmışsa, iptal davası açılabilir. Ayrıca, vasiyetname yapılırken mirasbırakanın yanılgıya düşmesi veya tehdit altında olması da iptale neden olabilir.

Vasiyetname iptal davası, mirasbırakanın ölümünden sonra, mirasçılar ya da vasiyetle ilgili menfaati zedelenen kişiler tarafından açılır. TMK m. 558’e göre, bu dava, vasiyetin açılmasından itibaren bir yıl içinde açılmalıdır. Dava sonucunda, mahkeme, vasiyetnamenin tamamını veya bir kısmını iptal edebilir. İptal davası, vasiyetnamenin geçerliliğini doğrudan etkiler ve iptal edilen kısımlar miras hukukuna göre yeniden düzenlenir. Tenkis davasından farklı olarak, vasiyetnamenin saklı paya zarar verip vermediği değil, vasiyetnamenin düzenlenme şekli ve mirasbırakanın irade durumu sorgulanır.

 

Diğer yazılarımıza ulaşmak için tıklayınız.