EŞ DURUMU TAYİN ŞARTLARI NELERDİR?

Eş durumu tayin, kamu sektöründe çalışan memurların eşlerinin, aile birliğini korumak amacıyla görev yerlerine tayin edilmesini sağlayan bir uygulamadır. Bu tayin, eşlerden birinin farklı bir ile atanması durumunda, diğer eşin de aynı ile atanmasını mümkün kılar. Eş durumu tayini, aile huzurunu korumak adına önem taşır ve belirli yasal şartlara bağlıdır.

Mevzuat olarak, Anayasa’nın 41. maddesi, ailenin korunması ve refahı için Devletin gerekli tedbirleri alması gerektiğini belirtir. Aynı şekilde, Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesi de bu konuda gerekli düzenlemeleri içerir. Memurlar arasında aile birliğini sağlamak amacıyla, uygun durumda olan eşin aynı yerde görevlendirilmesi mümkündür veya belirli şartlar dahilinde izin verilebilir. Ayrıca, her bir meslek grubuna ilişkin olarak Bakanlıklar tarafından yayımlanan “atama ve yer değiştirme” yönetmelikleri de önemlidir.

Eş durumu nedeniyle tayin istemek isteyen memurların uyması gereken bazı şartlar vardır. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesi, bu şartları sıralamaktadır. Buna göre, eş durumu tayini yapılabilmesi için:

“ Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76 ncı maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılır. “

Bu şartlar sağlandığında, aile birliğini korumak ve iş-aile dengesini sağlamak amacıyla idare, memurların eş durumu tayin taleplerini kabul edebilmektedir.

Aynı zamanda Devlet Memurları Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik’te ‘Eş Durumu Tayini’ başlığı yer almamaktadır; ancak bu konu Aile Birliği Mazeretine Bağlı Yer Değişiklikleri başlığı altında 14. maddede düzenlenmiştir.

Aile birliği nedeniyle yer değişikliği talep eden memurun tayini şu durumlarda yapılabilir:

1. a) Kamu personeli olan eşin, kendi kurumunda yer değişikliği imkânı yoksa veya zorunlu yer değişikliğine tabi bir görevdeyse, memur eşinin bulunduğu yere atanabilir.
2. b) Eşler aynı kurumda çalışıyorsa, kurumun daha fazla hizmet ihtiyacı olan yere tayin yapılır.
3. c) Eşler farklı kurumlardaysa, her iki kurumun ihtiyaç duyduğu yere atanmak üzere kurumlar arasında koordinasyon sağlanır.
4. d) Kamu personeli olmayan eşin son iki yılda 360 gün sigorta primi ödeyerek çalıştığı ve halen çalışmaya devam ettiği yer, tayin yeri olarak kabul edilir.
5. e) Milletvekili, belediye başkanı, muhtar veya noter olan eşin bulunduğu yere tayin yapılabilir.

Memur, eşinin çalıştığını veya yukarıdaki şartlara uyduğunu gösteren belgeleri kuruma sunmalı ve evlilik durumunu kanıtlayan belgeleri başvuruya eklemelidir.

Ayrıca, sağlık personeli için bu maddede belirtilenlerden farklı usul ve esaslar özel yönetmelikle belirlenebilir.

EŞ DURUMUNDAN TAYİN İÇİN NE KADAR PRİM ÖDEMEK GEREKMEKTEDİR?

Eş durumu tayin hakkından yararlanmak için eskiden eşin de memur olması şartı vardı. Ancak, bu şart kaldırılmıştır; artık eşi memur olmayanlar da eş durumu tayin hakkından yararlanabiliyor. Bunun için, tayin talep edilen yerde eşin son iki yılda en az 360 gün sigorta primi ödemiş olması yeterlidir.

Bu düzenlemelerle aile birliğini koruma amaçlanmıştır. Tayini çıkan kişinin eşi SSK’lı çalışansa veya kendi işini yapıyorsa, yine eş durumu tayin talebinde bulunabilir. Önceden üç yıl kesintisiz çalışma şartı aranıyordu, ancak bu da kaldırılmıştır. İki eş aynı kurumda çalışıyorsa, hizmet ihtiyacı olan yere birlikte atanırlar. Farklı kurumlarda çalışmaları durumunda, kurumlar arasında iletişim sağlanarak her iki kurumun da ihtiyacı olan yere atama yapılır.

EŞ DURUMU TAYİNİ İÇİN KAÇ YIL SİGORTA GEREKİR?

Eşi memur olmayanlar da eş durumu tayin hakkından yararlanabiliyor. Bunun için, tayin talep edilen yerde eşin son iki yılda en az 360 gün sigorta primi ödemiş olması yeterlidir. Bunun için, memur olmayan eşin statüsüne göre vergi levhası, SGK dökümü, ticaret odası belgeleri sunulması gerekmektedir.

1 YIL DOLMADAN EŞ DURUMU TAYİNİ OLUR MU?

Eş durumu tayininde, evlilik süresine dair bir şart yoktur. Tayin talebinde bulunabilmek için eşler arasında resmi nikah olması yeterlidir.

EŞ DURUMUNDA PUAN ÖNEMLİ Mİ?

Eş durumundan tayinde hizmet puanı şartı doğrudan aranmamaktadır. Örneğin Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği ya da “Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Atama Ve Yer Değiştirme Yönetmeliği”’nde eş durumu nedeniyle (ya da genel olarak mazeret nedeniyle) tayine bağlı olarak hizmet puanına ilişkin bir husus yer almamaktadır. Fakat bazı meslek grupları açısından hizmet puanı, eş durumu tayini açısından değerlendirmeye katılmaktadır. Örneğin öğretmenlerin durumu böyledir. Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinin “Mazeret durumu nedeniyle yer değiştirmesi yapılamayanların aylıksız izinleri” başlığı altında 57. Maddesinde aile birliği mazereti nedeniyle öğretmenlerin eş durumundan tayini nedeniyle aylıksız izinli sayılma durumları açıklanmıştır.

“Hizmet puanı veya alanlarında norm kadro yetersizliği nedeniyle mazerete bağlı iller arasında yer değiştirme istekleri karşılanamayan öğretmenler, 652 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 37 nci maddesinin beşinci fıkrasına göre istekte bulundukları yere atanmaya hak kazanıncaya kadar aylıksız izinli sayılmalarını isteyebilirler. Bu süre üç yıldan fazla olamaz. Bu durumda olanların aylıksız izin hakkından yararlandırılmaları için aile birliği mazeretine bağlı yer değiştirmelerde kendilerine Bakanlıkça sunulan tercihlerin tamamını kullanmaları şartı aranır.”

SÖZLEŞMELİ PERSONEL EŞ DURUMU TAYİNİ

Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen kurallara göre, yıllık sözleşmelerle çalıştırılan kamu hizmeti görevlileridir ve işçi statüsünde değildir.

08/05/2020 tarihli Cumhurbaşkanı Kararına göre, sözleşmeli personelin kurumlar arası yer değişikliği yapılamaz. Ancak, kurum içinde eş durumu nedeniyle yer değişikliği belirli koşullarla mümkündür:

• Çalıştığı birimde en az bir yıl görev yapmış olması,
• Geçiş yapmak istediği birimde aynı unvana uygun boş bir pozisyon bulunması,
• Kamu personeli olan eşin zorunlu olarak yer değişikliğine tabi bir görevde bulunması.

Sağlık Bakanlığı’nın yönergesine göre, eş durumu nedeniyle iller arası yer değişikliği için boş pozisyonlar her yıl ocak ve temmuzda ilan edilir ve kura ile yerleştirme yapılır. Bu talepte bulunabilmek için:

• Bakanlığın o ilde boş pozisyon ilan etmesi,
• Fiilen en az bir yıl çalışmış olması,
• Eşinin zorunlu görev yer değişikliğine tabi veya stratejik bir görevde bulunması gerekmektedir.

YENİ ATANAN ÖĞRETMEN EŞ DURUMU TAYİNİ

Öğretmenin yeni atanması durumuna ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktadır.

Millî Eğitim Bakanlığı’nın Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Mazeret ve Engellilik Durumuna Bağlı Yer Değiştirme” başlıklı 49. Maddesine göre adaylık süresi devam eden öğretmenler, yeni atanmış öğretmenler aile birliği mazeretiyle tayin isteğinde bulunamaz.

ÖĞRETMEN EŞ DURUMU KAÇ YILDIR?

Zorunlu Çalışma Yükümlülüğünün Ertelenmesi başlıklı 45. maddede ise, aile birliği veya sağlık gerekçesiyle tayin talep eden öğretmenlerin, geçerli belge sunmaları halinde zorunlu hizmetlerinin bir sonraki tayin dönemine kadar ertelenebileceği belirtilmiştir. Başka bir ifadeyle, mazeret devam ettiği sürece, zorunlu hizmet de ertelenmektedir.

Mazeret ve Engellilik Durumuna Bağlı Yer Değiştirme başlıklı 49. maddede yer aldığı üzere eğer her iki eş de öğretmense ve tayin istenen yerde öğretmen ihtiyacı yoksa, her ikisi de ihtiyaç olan bir yere atanabilir. Bu hüküm kamu otoritesine önemli bir takdir yetkisi tanımaktadır.

Eşi geçici görevlendirme ile başka bir yerde bulunan öğretmenler, bu yere aile birliği mazeretiyle tayin talep edemez.

Bu tür tayinler yarıyıl veya yaz tatillerinde yapılır.

İsteğe Bağlı Yer Değiştirme başlıklı 52. maddede, sağlık veya aile birliği nedeniyle zorunlu hizmeti ertelenen öğretmenlerin, bulundukları kurumda en az üç yıl çalışmaları koşuluyla il içi tayin isteyebileceği belirtilmiştir.

EŞİ MEMUR OLMAYANLAR TAYİN İSTEYEBİLİR Mİ?

Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Yönetmeliği’ne göre, artık kamu personeli olmayan eşin bulunduğu yere de tayin talebi yapılabilmektedir. Bunun için, talep edilen yerde, eşin son iki yıl içinde, tayin talep edilen yerde, en az 360 gün sosyal güvenlik primi ödemiş olması ve hala çalışıyor olması gerekiyor. Bu şartları sağlayan memurlar, eşlerinin bulunduğu yere atanabilmektedir.

EŞİ ÖZEL SEKTÖRDE ÇALIŞAN ÖĞRETMEN EŞ DURUMU TAYİNİ?

Millî Eğitim Bakanlığı’nın Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 49. Maddesine göre, eşi isteğe bağlı sigortalı olan öğretmenler aile birliği mazeretiyle tayin isteğinde bulunamaz. Bu hüküm, eşi kamu görevlisi olmayan ve isteğe bağlı sigortalı olan öğretmenlerin eş durumu dolayısıyla tayin isteme hakkına sahip olmadığını göstermektedir.

İsteğe bağlı sigortalılık, Türkiye’de ve Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış olan ülkelerdeki Türk vatandaşlarından:

• 18 yaşını dolduran,
• 5510 sayılı Kanuna tabi zorunlu sigorta kapsamında olmayı gerektirecek şekilde çalışmayan,
• Sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde otuz günden az çalışan ya da tam gün çalışmayan,
• Kendi sigortalılıkları nedeniyle Türkiye’de bu kanuna göre malullük veya yaşlılık aylığı almayan,
• İsteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma başvuruda bulunanlar,

isteğe bağlı sigortalı olmaya hak kazanır.

Çalışma statüsü bunun dışında olan özel sektör çalışanları bakımından, öğretmenin eş durumuna bağlı olarak talep edeceği tayin, genel kural işletilecektir.

 

POLİS EŞ DURUMU TAYİNİ

Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’ne göre Emniyet Teşkilatı’nda çalışan eşlerden biri, ihtiyaç durumuna göre uygun görülürse, diğer eşin bulunduğu yere atanabilir.

Eşi emniyet mensubu olmayanlar da, kurumlar arası koordinasyonla ve hizmet gereklilikleri uygun olduğu takdirde, eşlerinin görev yaptığı yere atanabilirler.

Bu kapsamda yapılan yer değişiklikleri, ikinci bölgedeki hizmet yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

DİYANET PERSONELİ BAKIMINDAN EŞ DURUMU TAYİNİ

Diyanet İşleri Başkanlığı Atama Ve Yer Değiştirme Yönetmeliği uyarınca :

“ 1) Kamu personeli olan eşinin, kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkanının olmaması veya mevzuatı uyarınca eşin zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması durumunda bu kapsamdaki eşin bulunduğu yere, atanması suretiyle yapılabilir.

2) Eşlerin her ikisinin de Başkanlıkta çalışıyor olması halinde, Başkanlığın daha fazla hizmet ihtiyacı duyduğu yere, atanması suretiyle yapılabilir.

3) Eşlerin farklı kurumda çalışıyor olması halinde kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanmak suretiyle her iki kurumun da öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yere, atanması suretiyle yapılabilir.

4) Kamu personeli olmayan eşinin, talep edilen yerde kesintisiz son üç yıl sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde bu durumda olan eşin bulunduğu yere, atanması suretiyle yapılabilir.

5) Milletvekili, belediye başkanı, muhtar veya noter olan eşlerinin bulunduğu yere, atanması suretiyle yapılabilir.

6) Aile birliği mazeretine dayanarak yer değiştirme isteğinde bulunan memur, eşinin kamu kurum ve kuruluşlarında kamu personeli olarak çalıştığına veya atanmayı talep ettiği yerde eşinin kesintisiz son üç yıl sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak halen çalıştığına ya da (b) bendinin (5) numaralı alt bendinde sayılan görevlerde bulunduğuna ilişkin belgeyi kurumuna ibraz etmekle yükümlüdür. Ayrıca yer değiştirme başvurusuna, evlilik durumunu kanıtlayan belgenin de eklenmesi gerekir.

7) Müftü, müftü yardımcısı ve şube müdürlerinin aile birliği mazereti sebebiyle nakil isteğinde bulunabilmeleri için eşlerinin aynı seviyede veya daha üst bir görevde bulunmaları gerekir.” Şartlarını taşıyan Diyanet personeli aile mazeretine dayalı tayin  talebinde bulunabilir.

KADROLU HEMŞİRE EŞ DURUMU TAYİNİ

Kadrolu hemşirelerin eş durumu nedeniyle atanması Sağlık Bakanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’ne göre yapılır. Yönetmeliğin 20. maddesi, uyarınca:

“ (1) Eşlerin ikisinin de (Değişik ibare:RG-2/3/2018-30348) Bakanlıkta kamu personeli olması hâlinde;

1. a) Astlık üstlük sıralaması esas alınarak astın görev yeri üste bağlı olarak değiştirilir. (Değişik cümle:RG-2/3/2018-30348) Üstlük astlık sıralaması; Bakanlık merkez teşkilatı kadroları, il ve ilçe sağlık müdürü, başkan, başhekim, eğitim görevlisi, başasistan, yan dal uzmanları, uzman tabipler, uzman diş tabipleri, tabipler, diş tabipleri, eczacı ve diğer sağlık personeli şeklindedir.
2. b) (Değişik:RG-2/3/2018-30348)  Her iki eşin birinci fıkranın (a) bendindeki aynı sıralama grubunda yer alması halinde aile birliğinin D veya C hizmet grubu bir ilde sağlanması esastır. D veya C hizmet grubunda aile birliğinin sağlanamaması halinde; her iki eşin unvan ve branşında eşlerinin görev yaptığı ilin doluluk oranı az olan ilde aile birliği sağlanır. Doluluk oranlarının da eşit olması halinde; aynı hizmet bölgesinde görev yapan eşlerden yer değiştirme talebinde bulunanın, farklı hizmet bölgelerinde görev yapan eşlerden ise üst hizmet bölgesinde görev yapan personelin görev yeri değiştirilir. Ancak birinci fıkranın (a) bendindeki aynı sıralama grubunda yer alanlardan, üst hizmet bölgelerinden 2, 3, 4 ve 5 inci hizmet bölgelerine atama taleplerinde hizmet grubu şartı, üst hizmet bölgelerinden 6 ncı hizmet bölgesine atama taleplerinde ise astlık, üstlük ve hizmet grubu şartı aranmaz.
3. c) 16 ncı maddenin ikinci fıkrası ile 19, 21 (Değişik ibare:RG-9/2/2019-30681) , 24 ve 31/A maddelerine göre atanan personelin eşinin görev yeri değişikliği talebinde D veya C hizmet grubu şartı aranmaz. (Değişik cümle:RG-16/1/2020-31010) Bu Yönetmeliğin 16 ncı maddesinin birinci fıkrasına göre atanan personelin eşinin görev yeri değişikliği talebinde, eşinin atanma tarihinden itibaren bir yıl içerisinde, PDC’nin uygun olması halinde astlık üstlük sıralaması ile D veya C hizmet grubu şartı aranmaz.

ç) Eşleri, kadrosunun bulunduğu il dışında herhangi bir aile hekimi pozisyonunda görev yapanların yer değişikliği talepleri bu fıkra ile ikinci fıkra hükümleri çerçevesinde değerlendirilir.

1. d) (Ek:RG-16/1/2020-31010) Eşleri Bakanlık kadrosunda sağlık ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfı dışında olanların yer değişikliği talebinde bulunması halinde eşinin görev yaptığı yerin kendi unvan ve branşında C veya D hizmet grubu olması halinde eşinin görev yaptığı yere ataması yapılır. Aksi halde her iki eşin unvan ve branşında eşlerin görev yaptığı ilin doluluk oranı az olan ilde aile birliği sağlanır. Bu bentteki hüküm stratejik personel için uygulanmaz.

(2)  Eşlerin farklı kamu kurum ve kuruluşlarında kamu personeli olarak çalışması halinde;

1. a) Varsa eşinin kurumuyla yapılan protokol hükümleri uygulanır.
2. b) Eşleri, mevzuatı uyarınca zorunlu yer değiştirmeye tâbi olarak mülki idare amirliği, milli istihbarat, emniyet hizmetleri sınıflarından birinde görev yapanlar ile hâkim, savcı veya Türk Silahlı Kuvvetlerinde subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaş veya uzman er olarak görev yapan personelin eşinin görev yaptığı yere ataması yapılır.
3. c) Yer değişikliği talebinde bulunan personelin eşinin görev yaptığı yerin kendi unvan ve branşında C veya D hizmet grubunda olması halinde eşinin görev yaptığı yere ataması yapılır. Aksi halde ilgili kurumla koordinasyon sağlanır. (Değişik cümle:RG-9/2/2019-30681) Atama talebinde bulunan personelin bulunduğu yerde, eşinin görev yaptığı kurumun teşkilatının bulunmaması, kadro veya mevzuatı açısından aile birliği mazeretine dayalı atanma imkânının olmaması halinde aile birliği sağlanır; ancak bu bendin birinci cümlesi stratejik personel için uygulanmaz.

ç) Eşi, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu kapsamında kurulan üniversitelerde öğretim üyesi olanların ataması eşinin görev yaptığı yere yapılır.(1)(5)

(3) Eşi, tıpta ve diş hekimliğinde uzmanlık mevzuatına göre uzmanlık veya yan dal uzmanlık eğitimi görmekte olanların yer değiştirme taleplerinde aslık üstlük, bölge ve hizmet grubu şartı aranmaz. Ancak, başvuru tarihi itibariyle eşinin kalan uzmanlık eğitim süresinin altı aydan fazla olması zorunludur.

(4) Personelin, milletvekili, belediye başkanı, muhtar veya noter olan eşlerinin bulunduğu yere yer değiştirme suretiyle ataması yapılabilir.

(5) (Değişik:RG-30/9/2016-29843) Kamu görevlisi olmayan eşinin, atanma talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son dört yıl içinde 720 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde, personelin yer değişikliği suretiyle ataması yapılır. Kendi adına çalışanlardan borçlarını yapılandıranlar ile atama talep edilen yer dışında sosyal güvenlik primleri ödenenlerden, atama talep edilen yerde iş yerinin faaliyette olduğunu ve bu işyerinde en az 720 gün çalıştığını belgelendirenlerin talepleri de değerlendirmeye alınır. (Ek cümle:RG-3/6/2017-30085) (Değişik cümle:RG-2/3/2018-30348) Ancak, sosyal güvenlik prim ödeme gün sayısı stratejik personel bakımından (Ek ibare:RG-16/1/2020-31010) son beş yıl içerisinde iki katı olarak uygulanır ve Devlet hizmeti yükümlülüğü süresince bu fıkra hükmü uygulanmaz. Bu fıkra kapsamında talepleri uygun görülen stratejik personelin ayrılış işlemleri, üç ayı geçmemek üzere yerine atanan personelin görevine başlamasına müteakip yapılır.”

 

EŞ DURUMU TAYİNİ NE KADAR SÜREDE BELLİ OLUR?

Eş durumundan tayin konusunda yazılan dilekçeye idarenin ne sürede cevap vereceği iş yoğunluğuna göre değişmektedir.  Ancak her halükârda idarenin 30 gün içerisinde söz konusu dilekçeye olumlu ya da olumsuz anlamda geri dönüş yapması gerekmektedir. Aksi durumda talebin reddedildiği kabul edilir.

EŞ DURUMU TAYİNİ ÇIKMAZSA NE OLUR?

İdarenin eş durumundan tayini kabul etmemesi ya da talebe 30 gün içerisinde cevap vermemesi durumunda, ilgilinin 60 gün içerisinde İdare Mahkemesi’nde bu karara karşı iptal davası açması gerekmektedir.

Davanın memurun görev yaptığı yerdeki idare mahkemesinde dava açılacaktır. İdare hukukunda diğer yazılarımıza buradan ulaşabilirsiniz.