FRANCHİSE (FRANCHASİNG VEYA FRANÇHİSE) NEDİR
Franchise veya franchising terimi; Fransızcada özgür, bağımsız anlamlarına gelen “franche” kelimesine dayanmaktadır.
Franhise sistemi sanayi devrimiyle birlikte üretimin fazlalaşması ve ekonominin global olarak büyümesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Franchise sözleşmesi, firmaların pazarladığı hizmet veya ürünü aynı standartlarda ve markalarının kurumsal görünürlüğü altında birçok yerde satışa sunarak markanın güçlendirilmesini ve ekonomik gelirlerinin artırılmasını hedeflemeleri neticesinde tüm dünyada yaygın şekilde kullanılan sözleşme türlerindendir.
Franchising sisteminin veya françhise sözleşmesinin temelini, sürümü sağlama ve arttırma amacına yönelik olarak kurulan bir işletme modelinin, kullanılmasına ve geliştirilmesine yönelik bir işbirliği oluşturmaktadır.
Hukukumuzun uygulamasına göre Franchasing sistemini, bir ürün veya hizmetin imtiyaz hakkına sahip tarafın belirli bir süre şart ve sınırlamalar dahilinde işin yönetim ve organizasyonuna ilişkin bilgi ve destek sağlamak suretiyle imtiyaz hakkına konu ticari işleri yürütmek üzere ikinci tarafa verdiği imtiyazdan doğan uzun dönemli ve sürekli bir iş ilişkileri bütünü olup, birbirinden bağımsız iki taraf arasında meydana getirilen sözleşmesel ilişki olarak tanımlayabiliriz.
Françhise anlaşmaları, malların veya hizmetlerin dağıtımında kullanılacak olan, özellikle marka, işaret gibi fikri haklarla ve know-how ‘la ilgili lisanslar içerirler. Fikri hak ve know how lisanslarına ek olarak françhise veren genellikle sözleşme süresinde franchise alana ticari ve teknik yardım sağlar. Lisanslar ve yardımlar franchise paketinde iş metodunun tamamlayıcı parçalarıdır. Bu unsurlar karşılığında franchise alan tarafından franchise verene bir franchasing ücreti ödenir. Franchising, franchise verenin sınırlı bir yatırımla ürünleri için yeknesak bir dağıtım ağı kurmasını mümkün kılar, diğer taraf ise markanın bilinirliği ve müşteri potansiyelinden yararlanmaktadır. Örneğin, Starbucks vermiş olduğu franchise ile ağını genişletirken Starbucks franchise sözleşmesine taraf olan franchise alan kişi de bu markanın bilinirliği ve müşteri potansiyelinden yararlanmaktadır.
FRANCHİSE SÖZLEŞMESİNİN ESASLI UNSURLARI
Aşağıda, françhise sözleşmesinde tarafların yükümlülükleri ve sözleşmenin esaslarını oluşturan borçlar kısaca belirtilmiştir. Bunlar Franchise sözleşmesinin esaslı unsurlarıdır.
- Franchise verenin, fikrî ve sınai unsurları franchise alana kullandırma
Franchise sözleşmesinin esaslı unsurlarından ilki, sözleşmenin konusu olan franchise sistemini meydana getiren fikrî ve sınai unsurlarının diğer tarafın kullanımına sunulmasıdır. Bunun içine marka, işletme adı, işletmeyi ve ürünleri diğerlerinden ayırt etmeye yarayan logo ve benzeri tanıtıcı işaretler ile özgün üretim, pazarlama ve işletim teknikleri girmektedir.
- Franchise sistemini destekleme ve ücret ödeme borçları
Franchise alanın, sistemin gelişmesine ve sürümü arttırmaya yönelik ticari faaliyetini sadakat ve özen yükümlülüğüne uygun olarak gerçekleştirmesi ve faaliyet sonucunda franchise verene ücret ödemesi franchasing sisteminin diğer esaslı unsurudur.
Sözleşme konusu fikrî ve sınai hakların kullanımı, franchise alan bakımından hem bir hak hem de bir borçtur.
- Tarafların anlaşması
Her sözleşmenin ana unsuru karşılıklı anlaşmadır. Franchise sözleşmelerinin hayata geçebilmesi için sözleşme taraflarının şartlarda ve sözleşme içeriğinde anlaşması gereklidir.
FRANCHİSE (FRANCHASİNG VEYA FRANÇHİSE) SÖZLEŞMESİ NASIL DÜZENLENİR
Hukuki işlemlerde şekil şartı, kanun hükmü ya da sözleşmeyle irade beyanın ortaya çıkışı (yazılı-noter veya tapu huzurunda yapılması gibi) bir şekle bağlanmışsa, bu şekilde yapılması zorunludur. Ancak genel kural olarak sözleşmeler şekle bağlı değildir. Bunun sonucu olarak herhangi bir sözleşme için kanunda şekil şartı ön görülmemişse sözlü veya yazılı olarak yapılabilir. Şekle bağlanmış bir sözleşme, şekil şartı yerine getirilmeden yapılırsa kesin hükümsüzlükle sonuç doğurmayacaktır.
Franchise sözleşmesi, herhangi bir kanun hükmünde geçerlilik şekline bağlanmamıştır. Ancak sözleşme içeriğinde yer alan diğer unsurlarda kanunda belirlenen şekil şartı var ise sözleşmenin bu şartlara uygun olarak düzenlenmesi gereklidir.
Franchasing sözleşmelerinin içinde yer alan ve nerdeyse tüm franchasing sözleşmelerinin esaslı unsuru olan fikri ve sinai hakların kullandırılması yani tescilli bir marka üzerindeki hakların kullandırılması ilgili mevzuat ( 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname) uyarınca yazılı şekle tabidir.
Bu sebeple françhise sözleşmelerinin büyük çoğunluğu marka kullanım hakkını da kapsadığı için franchise sözleşmesinin, geçerli olabilmesi için yazılı şekilde kurulması zorunludur. Ancak Yargıtayın bu husustaki uygulamasında henüz bir netlik bulunmamaktadır, yazılı şekil şartının olup olmayacağı hususunda hakkın kötüye kullanımının da dikkate alınması gerektiği belirtilmektedir.
Bu sebeple franchasing sözleşmesinin esaslı unsurlarından birinin şekil şartına bağlı olması hâlinde, tüm sözleşmenin bu şekil şartına uyularak yapılmasını tavsiye etmekteyiz. Yine taraflar arasında olası ihtilafların ispatı ve taraf yükümlülüklerinin net şekilde belirlenebilmesi için sözleşmenin yazılı olarak yapılması oldukça önemlidir.
FRANCHİSE SÖZLEŞMESİ İÇERİĞİ VE DEĞİŞİKLİK
Franchise sözleşmesinin içeriği sistemin faaliyet göstereceği sektöre, markanın kurumsallığına ve beklentilerine, tarafların ekonomik gücüne ve birçok diğer etkenlere göre değişiklik göstermektedir. Her bir sözleşmenin bu kapsamda ihtiyaca uygun olarak ve ayrıntıları düşünülerek hazırlanması gereklidir.
Bu sebeple franchise veren firmalar, oluşturmayı düşündükleri sistemin ve ticari ağın detaylarını, olası ihtilaf veya sorunları belirleyerek sözleşmelerini hazırlamaktadır. Sözleşme hazırlanırken markanın maddi ve manevi değerleri ile kurumsal kimliğine uygun olmasının yanında ticari hayatta da uygulanabilir olmasına dikkat edilmektedir.
Sözleşmenin ilk kuruluş aşaması fazla detay gerektirdiği ve sistemin faaliyetinin aynı standartta olması için franchasing veren firmaların birçoğu önceden hazırlanmış yazılı sözleşmelerin imzalanmasını ve kendi şartlarının kabul edilmesi talep etmektedirler. Bu yöntemle hem zaman kazanmakta hem de franchise alan tarafa karşı kendi çıkarlarını korumayı amaçlamaktadırlar. Franchise sözleşmesinin alan tarafı, bu durumu çoğu zaman değiştirememekte ya da çok az müdahale edebilmektedir.
Ancak franchise veren tarafın önceden ve tek taraflı olarak hazırladığı sözleşme hükümleri, genel işlem koşulu teşkil etmektedir. Genel işlem koşulu Türk Borçlar Kanunda düzenlenmiştir. Kanuna göre; bir sözleşme ilişkisinde genel işlem koşulu kullanılması ve taraflar arasında bu koşullar sebebiyle bir uyuşmazlık çıkması halinde, sözleşmeye hâkim tarafından müdahale edilebilir ve bazı hükümler sözleşmeden çıkarılabilir ya da geçersizliğine hükmedilebilir.
Franchise sözleşmesinin veren tarafının, bu durumu dikkate alarak genel işlem koşulunu yasaya uygun hale getirmek için, sözleşmenin diğer tarafına bilgilendirme yapması gerekmektedir. Ancak bu durum yasal hale gelmesi; sözleşmenin yapılması sırasında düzenleyenin karşı tarafa, bu koşulların varlığı hakkında açıkça bilgi verip, bunların içeriğini öğrenme imkanı sağlamasına ve karşı tarafın da bu koşulları kabul etmesine bağlıdır. Aksi takdirde, genel işlem koşulları yazılmamış sayılır.
Yapılan bilgilendirmenin açık olması aranmaktadır. Dolayısıyla genel işlem koşulları hakkında örtülü olarak bilgi verildiği ya da franchise alanın bir şekilde bilgi sahibi olduğu ileri sürülerek sorumluluktan kurtulma imkânı yoktur.
Bu hususta bilgilendirme yapıldığı ve bilgilendirmenin kanun aradığı şekilde olduğunun ispat yükü franchise verene aittir.
Bu sebeplerle sözleşmelerin düzenlenmesi ve ön görüşmeler aşamasında profesyonel destek alınması, olası hak kayıplarının ve ihtilafların önüne geçilmesi açısından oldukça önemlidir.
FRANCHİSE VERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Tüm sözleşmelerde olduğu franchasing sözleşmelerinde de tarafların belli hak ve yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu kapsamda franchise veren tarafın sorumlulukları aşağıda başlıklar halinde yazılmıştır.
- Franchise alanı bilgilendirme
- Franchise alanı destekleme
- Franchise konusu oluşturan markanın ve kurumsal yapının kullandırılması
- Tedarik sağlama
FRANCHİSE ALANIN SORUMLULUKLARI
Franchise alan tarafın sorumlulukları başlıklar halinde belirtilmiştir.
- Françhise sistemini destekleme ve gelişimine katkı sağlama
- İşlemlerini sadakat ve özenle yerine getirme
- Tedarik anlaşmasına uygun hareket etme
- Bölgesel faaliyet anlaşmasına uygun hareket etme
- Pay ödeme
SELÇUKLU HUKUK BÜROSUNUN SÖZLEŞME VE ŞİRKET AVUKATI OLARAK FAALİYETLERİ
Selçuklu Hukuk Bürosu, hem sözleşme avukatı hem de şirket avukatı olarak şirketlere ve şahıslara, ulusal ve uluslararası hukuka uygun olarak sözleşmelerin hazırlanması, hazırlanmış olan sözleşmelerin incelenmesi veya tadil edilmesi, yeni sözleşmeler yapılması ve sözleşmelerin yapılması ile ilgili müzakerelere katılma, ön protokol hazırlama gibi konularda hukuki destek vermekte ayrıca şirketlere yönelik bu genel sözleşmelerin yanında, uzlaşma , gayrimenkul alım satımı gibi değişik sözleşmelere ilişkin olarak da sözleşme hukukunda Ankara ve diğer tüm illerde müvekkillerine hukuki destek sağlamaktadır. Sözleşmelerle ilgili sözleşme hukuku hizmetlerimize buradan ulaşabilirsiniz.
Selçuklu Hukuk Bürosu, şirket avukatı olarak şirketlere veya gerçek kişi tacirlere danışmanlık hizmeti kapsamında her türlü hukuki hizmeti sunmaktadır. Sorunların çözümünde ticari işletmenin ya da şirketin menfaatleri gözetilerek en uygun ve en doğru çözüm yolları sunulmaya çalışılmaktadır. Şirket avukatı olarak sunulan hizmetlere ve detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Av. Arb. Yücel İBİCİ
